Pakistanda Ateizmin İnkişafı

Ekstremistlərə qarşı ekspert, Ghaffar Hussain  'Pakistani Atheists and Agnostics' Facebook qrupunun yaradıcı olan 'Hazrat Nakhuda' ilə görüşməyə imkan tapdı.

Ateizmi qəbul edən cavan pakistanlıların sayı artmaqdadır  və Tanrının varlığı sərbəst şəkildə müzakirəyə çıxarılır. Bir çox analitiklər bu artımın səbəbini İslamçı gücün ölkədə inkişafında və həmçinin insanların yeni fikirləri bölüşməyə və kəşf etməyinə imkan verən sosial media və digər texnoloji vasitələrdə görür.

‘Pakistani Atheists and Agnostics’ adlanan Facebook qrupu bir neçə ay öncə açıldı və hal-hazırda 800-dən çox istifadəçi cəlb edə bilib. Bu fenomeni müzakirə etmək üçün qrupun yaradıcı olan  ‘Hazrat Nakhuda’ ləqəbi adı altında fəaliyyət göstərən cavan pakistanlı texnoloqla söhbət olacaq.

Ghaffar:  Pakistani Atheists and Agnostics” qrupunu açmaqda səni nə ilhamlandırdı?

Hazrat Nakhuda: Ateist qrupu və hərəkatları qlobal tendensiyadır.  PAA da bunun bir hissəsidir, amma fərqlidir. Problem odur ki,  azad düşüncəlilər üçün qrupların çoxu dünyəvi ölkələrdədir. Zənnimcə, mühakimə, rasionallıq və azad düşüncə uğrunda İngiltərədə, Hollandiya və ya Kanadada mübarizələrin aparılmasına (təcili şəkildə) ehtiyac yoxdu. Pakistan, Əfqanıstan və Səudiyyə Ərəbistan kimi ölkələrdə mühakimə etmə uğrunda mübarizə aparmalıyıq. Burada mübarizə ən kəskin olacaq,  burada mühakimənin qələbəyə ehtiyacı var və burada biz məğlub olmamalıyıq.

Müsəlmanların əksər təşkil etdiyi demək olar ki bütün ölkələr iqtisadi və sosial cəhətdən zəin inkişaf etmişdir. Fikrimcə, din dövlət tərəfindən qəbul olunarsa,ölkədə inkişafı boğur. Pakistanlılar 40.000 mədrəsə işlədir, amma 5 yaşından aşağı uşaqların 30 faizi kifayət qədər qida çatışmazlığından əziyyət çəkir.

Biz, “polio”nu (ayaqları hərəkətsiz edə bilən ciddi infeksion xəstəlikdir-red) aradan qaldırma kimi minillik hədəfimizi itirdik, çünki vaksinləri saxlaya biləcək soyuducluarı işlədə bilmirik, amma “İslam bomba”sı üçün həyatımızı vermişik.

Əgər bilmək istəyirsinizsə din dövlətin inkişafında necə əngəl ola bilər, o zaman Pakistana baxın.

G: Sizi dindən şübhələnməyə və ən sonda Ateist olmağa nə vadar etdi,

HN: Mən İslam tərəfdarı idim. Məni oyadan o ideya oldu ki, mənim müsəlman olmağıma səbəb sadəcə müsəlman ailəsində doğulmağım idi. Bir dini qəbul etmək və yüzlərlə Tanrı içindən bir Tanrını əsl Tanrı kimi seçib və qalanlarını rədd etməyə səbəb valideynlərin bunu təsdiq etməsidir və valideynlər çox qürrəli görünürlər.

Bu dövrdən etibarən ayələr əvəzinə dəlillərə uyğun olaraq fikirləri rədd və qəbul etməyə başladım. Bunu etməyə başladınsa, bir az zaman alacaq.

G: Sizin yanaşmanız ontoloji, elmi yoxsa siyasidir?

HN: Əvvəllər ontoloji idi. İndi daha çox siyasi və elmi.

G: Fikirlərinizdə və fəaliyyətinizdə Pakistanda nə dərəcə sərbəstsiniz?

HN: Dost çevrəmdə çox sərbəstəm. Ailəm bilir ki mən Tanrıya inanmıram, amma onlar xəbərsizdir ki, belə bir təşkilata sədrlik edirəm. Aydındır ki, ləqəbdən istifadə etməyim nə qədər sərbəst ola biləcəyimi ifadə edir.

G: Ateizmin Pakistanda artmasını deyə bilərikmi?

HN: Bəli,artmaqdadır. Amma ümid etdiyim səviyyədə artmır. Pakistanda çox sayda ateist olan yaxın dostlarım var. Təşkilata üzv olan hər birindən email alıram ki, daha başqa beş nəfər qoşulmaqlarını mənə demək istiyir, amma bacarmırlar.

G: Sizcə bu niyə artmaqdadır?

HN:  Niyə artmaqdadır? İrəli sürəcəyim ən başlıca səbəb internet və sosial mediadır. Biz sanki heç bir şey ilə bağlanmışıq. Lahoredan kənarda kiçik şəhərdə bir oğlan Richard Dawkins, Carl Sagan və Christopher Hitchensin məruzələrinə baxa bilər. 10 il öncə bu belə asan deyildi.

Başqa bir səbəb isə Pakistanlıların dünyaya hər vəchlə İslamın doğru olmasını sübut etmə cəhdləridir. Bu cür insanlar müzakirə aparmaq üçün online forumlara daxil olanda onlara elə suallarla verilir ki, bir müsəlman kimi onlar özünə bu sualları vermir.

G: Sizin üzvlərinizin təxmini profili necədir?

HN: Üzvlərin əksəriyyəti 16 və 32 yaş arasında cavanlardır. Onların çoxu orta təbəqəli şəhərlidirlər; həkimlər, mühəndislər, kompüter proqramçıları, hüquqşünas,biznesmen, rəssam və s. Üzvlərin çoxu daha çox 3 ən böyük şəhərdəndir: Lahore, Karaçi və İslamabad.

Eyni zamanda xaricdə yaşayan çoxlu sayda Pakistanlı əhalisi də var. Maraqları siyasətdən,iqtisadiyyatdan tutmuş məişət məsələlərinə qədər dəyişir.

G: Pakistanlı müsəlmanlardan nə cür cavablar alırsınız?

HN: Heç də həvəsləndirici deyil. Amma qəribə şəxslər də var ki, mənim başımı kəsmək üçün istəkləri olduğunu ifadə edirlər.

G: Bu səviyyə siyasi hadisələrə və İslam gücünün inkişafı regiona necə təsir edir?

HN: İslam  gücünün ölkədə inkişafı bir çox gizli ateistin peyda olmasını məcbur etdi. Bu daha çox pakistanlını aqnostik/ateist etdimi? Xeyir,etmədi. Bəzi hallarda bu insanların öz inancını sual etməyə zəmin yaratdı, onları tərk etməyə yox. Mən kəşf etdim ki,demək olar ki bir çox insanlar inancını geo-siyasi hadisələrə görə deyil, elmi və fəlsəfə arqumentlərə əsasən tərk edir.

G: Sosial media və internet işinizdə sizə necə yardımçı olub?

HN: Bunlar bizim etdiyimiz hər şeyin bel sütunudur. Bu üzvlərin bir-biri ilə əlaqə yaratması üçün yoldur. Hər şey forumlardan və sosial mediadakı qruplardan başlayıb.

G: Gələcəyə dair planlarınız nədi?

HN: Hal-hazırda əksər Pakistanlı Tanrıya inanmama kimi bir seçimin olmasından xəbərsizdirlər; onlar Allahın varlığı barədə şübhə etmirlər və ümumilikdə onlar Ateistlərin movcudluğuna inanmırlar. Əlavə olaraq, Gallupun (beynəlxaq sorğudur) sorğusuna əsasən Pakistanlıların 78 faizi inanır ki, İslamı tərk edən öldürülməlidir. Və sonda, Pakistanın ciddi  küfr qanunları var. Əgər həyatım boyu bu üç şeyi dəyişə bilsəm, xoşbəxt insan kimi ölərəm.

İngiliscədən çevirdi: Anar