"Surayə M-in daş-qalaq olunması" - Film

İran dünyanın bu filmi görməsini istəmir. Film olmuş hadisə, Surayə M-in yanlış olaraq zinada günahlandırılaraq öz kəndində islam şəriyyə qanunlarına əsasən vəhşicəsinə daş-qalaq olunub öldürülməsinə əsasən çəkilib. Filmin direktoru bildirib ki, bəzi Avropa ölkələri filmi nümayiş etdirməyə biganədirlər.

Filmi tam izləmık üçün tıkla.

Xristianlıq

Azərbaycan ərazisində Xristianlıq yeni eranın ilk əsrlərində yayılmışdır. Burada ilk xristian icmalarının yaranması da bu dövrə təsadüf edir. Albaniyada xristianlığın yayılmasında bu dövr həvari (suriyapərəst) dövrü adlanır və həvarilərdən Varfolomey və Faddeyin adları ilə bağlıdır. Həvari Faddeyin şagirdlərindən olan Yelisey Aqvan diyarının Kiş adlı yerində Qafqazda ilk xristian kilsəsini inşa etmişdir.

313-cü ildə Roma imperatoru Konstantin xristianlığa etiqad üzərindən qadağanı götürdükdən sonra alban hökmdarı Urnayr xristianlığı dövlət dini elan etdi. Bu vaxtdan etibarən Azərbaycanda xristianlığın yayılmasının yunanpərəst dövrü başlanır. 4-5-ci əsrlərdə bölgədə ruhanilik və kilsə iyerarxiyası təşəkkül tapır, kilsələr tikilir, dini kitablar Suriya və yunan dillərindən tərcümə edilirdi. Sinayda aşkar edilmiş alban yazısı və alban dilində olan leksionari dünyada xristianlığın ən qədim kütləvi qiraət kitablarından sayılır.

451-ci ildə Xalkidon kilsə toplantısında Albaniya monofizitliyə üstünlük verir. 5-6-cı əsrlərdə ölkə ərazisində monofizitlərlə diofizitlər arasında mübarizə güclənir. 6-cı əsrin sonu – 7-ci əsrin əvvəllərində alban kilsəsi diofizitliyi qəbul edir.

Alban katolikosunun iqamətgahı Çoqa şəhərində yerləşirdi. 552-ci ildə iqamətgah Bərdəyə köçürülmüşdür. İslam fütuhatından, xüsusilə alban dövlətinin süqutundan sonra ölkədə xristianlığın rolu zəifləmiş, alban kilsəsi isə erməni kilsəsinə tabe edilmişdir. 9-10-cu əsrlərdə Azərbaycan ərazisində müstəqil dövlətlər yarananda alban kilsəsi yenidən avtokefal kilsə statusunu bərpa etmişdir. Bu durum 19-cu əsrə kimi davam etmiş, 1836-cı ildə isə çar hökuməti Sinodun təqdimatı ilə alban kilsəsini ləğv etmiş, kilsənin bütün əmlakı Eçmiədzin katolikosluğuna verilmişdir. 20-ci əsrin 80-90-cı illərində alban kilsəsi bir daha bərpa olunur. 2003-cü ildə, Şəkidəki Kiş kilsəsinin bərpasından sonra, alban-udi xristian icması dövlət qeydiyyatından keçmişdir.

Azərbaycanda xristianlıq özünün pravoslavlıq, katoliklik və protestantlıq qolları, habelə müxtəlif sektant icmaları ilə təmsil olunmuşdur.

Pravoslavlıq Azərbaycanda 19-cu əsrin əvvəllərindən etibarən rus çarizminin bölgədə yeritdiyi "köçürmə siyasəti" nəticəsində yayılmağa başlamışdır. Bakıda ilk pravoslav kilsəsi 1815-ci ildən fəaliyyət göstərir.

Rus pravoslav kilsəsində baş vermiş parçalanmadan sonra sektant xristianların Qafqaza sürgünü başlanır. Azərbaycanda ilk rus köçkünləri 1834-cü ildə Şamaxı qəzasında Altıağac kəndini, 1838-ci ildə Lənkəran qəzasında Vel kəndini, 1842-ci ildə Yelizavetpol quberniyasında Rus Borisi, 1844-cü ildə isə Slavyanka kəndlərini salırlar. 1868-ci ildə Bakı quberniyasının ərazisində artıq 13 min sektantın yaşadığı 21 kənd var idi.

Katolisizm. Bakıda ilk Roma-katolik prixodu 19-cu əsrin 50-ci illərində çar Rusiyası tərəfindən hərbçi katoliklərin Qafqaza sürgün edilməsi ilə əlaqədar olaraq yaradılmışdır. Prixod Tetri-Skarodakı (Gürcüstan) Roma-katolik hərbi prixoduna tabe idi. 1882-ci ildə Bakı prixodu müstəqilləşir. 1895-ci ildə Müqəddəs Məryəmin Bakirə Hamiləliyi adlı kilsə, 1903-cü ildə isə Bakı qəbiristanlığında Müqəddəs Xaç kilsəsi tikilir. 1909-1912-ci illərdə Bakının gözəl memarlıq abidələrindən sayılan Müqəddəs Məryəmin Bakirə Hamiləliyi yeni kilsəsi qotik üslubda inşa edilir. Sovet dövründə kilsə dağıdılmışdır. 1999-cu ildə Bakıda Roma-katolik icması yenidən bərpa olunmuş və 2001-ci ildə icma öz ibadət evini yaratmışdır.

Baptizm. İncilçi-lüteran kilsəsinin ardıcılları Bakıya hələ 19-cu əsrin 2-ci yarısında neft yataqlarının istismarında iştirak edən alman sənayeçiləri sırasında gəlmişlər. Onların gəlişinin bir səbəbi də 19-cu əsrin əvvəllərində Almaniyada baş vermiş siyasi və dini iğtişaşlar olmuşdur. O vaxt ölkədə belə bir mövhumi şayiə yayılmışdı ki, Qərbdə qiyamət günü yaxınlaşır, nicat ancaq Şərqdədir. Əhali, xüsusilə sektant dindarlar Rusiyaya və Qafqaza köçməklə qiyamət gününün sorğu-sualından yaxa qurtarmağa çalışırdılar. 1819-cu ilin əvvəlində Azərbaycanda 209 alman ailəsi vardı. Bakıda incilçi-lüteran icması 1870-ci ildə yaradılmışdır. 1899-cu ildə icmanın üzvləri şəhərdə öz məbədlərini - kirxanı (indiki kamera və orqan musiqisi zalı) tikmişlər. Yelenendorfda (indiki Göygöl şəhəri) kirxa daha əvvəl tikilmişdir. 1937-ci ildə lüteran kilsəsinin keşişləri başqa dini icmaların nümayəndələri ilə birlikdə sürgün edilmiş, güllələnmişlər. 1994-cü ildə lüteran icması Bakıda yenidən fəaliyyətə başlamışdır.

Alban-udi kilsəsi Alban-udi xristian dini icmasının qeydə alınması formal olaraq digər icmaların qeydiyyatından fərqlənməsə də, xarakter, məzmun, dini və siyasi əhəmiyyət baxımından çox əlamətdar bir hadisədir. Bu gün Udi etnosuna mənsub olan insanların sayı dünyada 10.000-ə qədərdir ki, onların 6000-i Azərbaycan ərazisində, o cümlədən 4.400-ü kompakt şəkildə Qəbələ rayonunun Nic kəndində yaşayır.

Tarixən udilər bizim eradan əvvəl IV əsrdə türk qəbilələri ilə qohumluq əlaqəsində olaraq Qarabağda, Xəzərsahili torpaqlarda yaşamış, sonralar xristianlığı qəbul etmiş və bu dini Qafqaz Albaniyasında yaymışlar. Kiş kilsəsi (Şəki rayonu, Kiş kəndi) ilk xristian kilsəsi, "xristian kilsələrinin anası" hesab olunur.

Çar Rusiyası tərəfindən Qarabağa köçürülən ermənilərin hiyləsinə uyan Rusiya çarı 1836-cı ildə fərman imzalayaraq Alban kilsəsini ləğv edir, Alban məbədləri, kilsəyə aid olan bütün avadanlıq və sənədlər erməni apostol kilsəsinə verilir. Bu şəraitdə udilər ya qriqoryanlığı qəbul edib erməni olmalı, yaxud dinsiz, kimsəsiz "dərvişlərə" çevrilməli idilər. Lakin onlar misilsiz qəhrəmanlıq göstərib 160 ildən çox bir dövrdə öz dininə, adət-ənənələrinə, dininə, tarixi vətəninə sadiq qalmış, erməniləşməmiş, əksinə 1836-cı ildə həyata keçirilən tarixi ədalətsizliyi həmişə aradan götürməyə çalışmışlar. Nəzəri cəhətdən çoxdan sübuta yetirilmiş tarixi faktlar Alban-udi xristian icmasının bərpası ilə artıq maddiləşmiş və ədalət, udilərin haqqı qismən də olsa bərpa edilmişdir.

Ədəbiyyat: Azərbaycan Milli Ensiklopediyası. Bakı, 2007, səh. 153-158.

Bütpərəstlik

Çoxallahlılıqla bağlı inancların məcmusu kimi bütpərəstlik ibtidai dinlərin zəminində yaranmışdır. Azərbaycan əhalisinin bütpərstlik təsəvvürlərinin kökləri çox qədimlərə gedib çıxır və animizm, fetişizm, totemizm, şamanlıqdan tutmuş tanrıçılığa qədər müxtəlif xalq inanclarını ehtiva edir. Filoloji və etnoqrafik araşdırmalar ölkə ərazisində bütpərəstliyin mənzərəsini yaratmağa imkan verir. Arxeoloji qazıntılar Xınıslı, Dağkolanı, Çırağlıda qədim tarixə malik iri daş bütlər, İsmayıllıda antropomorf fiqurlar, Mingəçevirdə gil heykəllər aşkar etmişdir. Dədə Qorqud dastanlarında tanrıçılıq inanclarına aid nümunələr tapmaq mümkündür.

Bütpərəstliklə bağlı ayinçilik çox vaxt sintez halında təmsil olunmuşdur, yəni inanclar bir-birindən az fərqlənmiş, biri digərindən təsirlənmiş, bir-birini tamamlayaraq bölgə əhalisinin mənəvi dəyərlər sisteminin təşəkkülündə birgə iştirak etmişdir. Qədim Azərbaycan ərazisində ölmüş əcdadların ruhlarına, qayalara və ağaclara (qayın, palıd və s.), müxtəlif təbiət hadisələrinə və səma cisimlərinə pərəstiş güclü olmuşdur. Strabon Qafqaz albanlarının Günəşə, Aya, Göyə sitayiş etdikləri barədə xəbər verir. Tanrı xan adı ilə tanınan palıd ağacına da pərəstiş edilir, at qurban kəsilirdi. Movses Kalankatvasi Alban hökmdarlarının xristianlığı yaymaq üçün bütpərəstliyə qarşı çağırışları, ağac bütləri kəsib atmaları barədə məlumat verir.

Bir çox Şərq xalqları kimi qədim azərbaycanlılar arasında da kainatın dörd əsas ünsürdən - torpaq, hava, su və oddan ibarət olduğu barədə təsəvvürlər geniş yayılmışdı. Atəşpərəstlik də bu təsəvvürlərlə bağlı inanclar zəminində meydana çıxmışdır. Azərbaycan ərazisində məskunlaşan əhalinin böyük bir qismi odu müqəddəsləşdirmiş, ona sitayiş etmişdir.

Odun hər cür çirkinliyi, rəzaləti yox etdiyinə, insanlara təmizlik gətirdiyinə inam bəslənmişdir. Novruz bayramı ilə günümüzədək gəlib çatan od ayin və mərasimləri Azərbaycanda atəşpərəstliyin güclü ənənələri olduğunu göstərir.

Atəşpərəstlərin məbədi atəşgah adlanır. Azərbaycan ərazisində Atropatenanın dini mərkəzi Qazakada, Bakı, Şamaxı, Salyan və Lənkəranda atəşgədələr olmuşdur. Suraxanıdakı atəşgah Hindistandan gələn atəşpərəstlərə xidmət üçün 18-ci əsrdə tikilmişdir.

Qafqaz Albaniyasında atəşpərəstlik xristianlıq tərəfindən təqibə məruz qalsa da, mövcudluğunu qoruyub saxlaya bilmişdir. İslamın Azərbaycana gəlişi ilə atəşpərəstlik tədricən əhəmiyyətini itirmiş və aradan qalxmışdır.

Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsi

Zərdüştilik

Zərdüştilik atəşpərəstliyin içindən çıxsa da, müstəqil din kimi meydana gəlmişdir. M.Boys zərdüştiliyin Vəhy dinlərindən ən qədimi olduğunu qeyd edir. Bu dinin müqəddəs kitabı Zənd-Avestaya daxil olan Qatalar din müəllimi və peyğəmbər Zərdüştə (e.ə. VI əsr) səmadan nazil edilmişdir. Bəzi mənbələrdə göstərilir ki, Zərdüştün atası Azərbaycandan olmuşdur. Zərdüştiliyə görə, dünyada iki başlanğıc - Xeyir və Şər başlanğıcları mövcuddur və bunlar daima bir-birilə mübarizə aparır. İşıq, Xeyir və Ədalət dünyasını Hörmüzd (Ahura-Mazda), Qaranlıq, Şər və Zülm dünyasını Əhrimən (Ahura-Manyu) təcəssüm etdirir. Bu mübarizədə son təqdirdə Xeyir qalib gələcək və Hörmüzdün Şərə və Zülmətə qarşı fəal ardıcılları axirət səadətinə qovuşacaqlar. Axirət səadəti, günah və savab haqqında təsəvvürlər zərdüştiliyin yetkin din olduğuna dəlalət edir. Zərdüşt insanları daha ədalətli, daha təmiz olmağa, hər cür natəmizliyə qarşı mübarizə aparmağa çağırırdı.

Zərdüşti əqidələrində od mühüm yer tuturdu və buna görə zərdüştiləri çox vaxt atəşpərəst hesab edirlər. Zərdüştilər ölmüş adamların cəsədlərini murdar hesab etdikləri üçün torpağa tapşırmır, dağlarda hazırladıqları xüsusi yerlərdə saxlayırdılar ki, qurd-quş yesin. Yalnız bundan sonra təmizlənmiş sümüklər yığılaraq dəfn edilirdi.

Zərdüşti əqidələri e.ə. III əsrdən etibarən ehkam səciyyəsi daşımağa başlamışdır. Azərbaycan ərazisində Dərbəndə qədər zərdüştilik sasanilərin hərbi-siyasi uğurları ilə bağlı olaraq yayılmağa başlamışdır. Yeni dinin təbliği məqsədilə bu ərazilərə iranlı zərdüştilər köçürülürdü. Eyni zamanda Azərbaycanda zərdüştilik yerli xüsusiyyətlər də kəsb etmişdir. Qafqaz albanları ölənləri ilə birlikdə onların sağ ikən istifadə etdikləri bəzək əşyalarını və qab-qacaqlarını da dəfn edirdilər. O dövr azərbaycanlıları arasında ölüləri sümükləri

təmizləndikdən sonra üfqi vəziyyətdə yerləşdirilmiş iri küp qəbirlərdə dəfn etmək adəti barədə məlumat vardır. Ölüləri torpaqda, saxsı tabutlarda, yeraltı sərdabələrdə, oyuq qəbirlərdə dəfnetmə adətləri də mövcud olmuşdur.

Azərbaycan ərazisində nüfuz dairəsini genişləndirmək üçün sasanilərlə bizanslılar arasında şiddətli mübarizə getmiş, nəticədə gah zərdüştilik, gah da xristianlıq güclənmişdir. Belə bir şəraitdə bölgəyə gələn islam sürətlə və nisbətən dinc yolla yayılmaq imkanı əldə etmişdir.

Orta əsrlərdən etibarən zərdüştilik Azərbaycanın mədəni-siyasi həyat tələblərinə cavab verə bilməmiş və əhəmiyyətini büsbütün itirmişdir.

Mənbə: Azərbaycan Respublikası Dini Qurumlarla İş üzrə Dövlət Komitəsinin saytı

"Dəniz yarılması"

Cənubi Koreanın cənubundakı Jindo adasında hər il “dəniz yarılması” müşahidə olunur. Əfsanəyə görə bunu edən Nənə Pronq-dur. Bu lap Musanın 3000 il əvvəl dənizi yarması kimidir. Əfsanədə deyilir ki, qədim zamanlarda Jindo adasında insanlar tez-tez pələnglər tərəfindən hücumlara məruz qalırdılar.  Beləliklə də onlar qayıq hazırlayıb adanı tərk etdilər. Necəsə oldu Pronq adlı bir qoca qadın adada unuduldu qaldı. O gecə-gündüz Dənizin Əjdaha Kralına kömək üçün yalvardı. Bir gün Dənizin Əjdaha Kralı onun yuxusuna girir və deyir ki, mən göy qurşağını göndərəcəm ki sən onun üstü ilə adanı tərk edəsən. O səhər yuxudan oyandı və dənizi yararaq digər sahilə getdi.

3 km uzunluğu olan bu yol hər il yazda əmələ gəlir. Səbəbi dənizin axını ilə əlaqədardır. Bildiyimiz kimi ayın cazibə qüvvəsi dənizlərdə və okeanlarda suyun səviyyəsinə təsir edir. Suyun səviyyəsi azaldıqda isə dəniz dibinin sahildəki dayaz yerləri cığır kimi digər sahilə uzanır. Dünyanın məşhur turist düşərgələrindən biri olan Jindoda hər il minlərlə insan suyun çəkilməsini gözləyərək “dənizi yarırlar”.

Əfqan kişi həyat yoldaşına işgəncə verdi

 

Əfqanıstanın Zabul əyalətindən olan 34 yaşlı Mumtaz 17 yaşlı həyat yoldaşı Naziadan şübhələndiyi üçün onun saçlarını, sonra qulaqları və burnunu kəsib, dişlərini zədələyib və vəhşicəsinə döyüb. 

Nazia hospitalda olarkən: “Mən dəfələrlə Mumtaza and içərək bildirdim ki ona sadiqəm. O məni əvvəllər də döyərdi. Qurbanlıq bayramından bir neçə gün öncə başımı qırxdı və mənə amansızcasına döydü. Bayramın ilk günündə isə mənim qulaqlarımı və burnumu kəsdi sonra isə dişlərimi zədələdi. Nəhayət əllərim və ayaqlarım qırılanacan döydü. Mən onun ikinci həyat yoldaşı idim. O artıq birinci həyat yoldaşını öldürmüşdü.” deyərək ağladı.

2007-ci il

Mənbə: GroundReport

4 ən-Nisa (Qadınlar) surəsi

34 - Kişilər qadınlar üzərində ixtiyar sahibidirlər (onların hamisidirlər). Bu, Allahın onlardan birini digərinə üstün etməsi və (kişilərin) öz mallarından (qadınlar üçün) sərf etməsinə görədir. Əməlisaleh qadınlar (ərlərinə) itaət edib Allahın himayəsi sayəsində gizli şeyləri (ərlərinin sirlərini, mal-dövlətini, namus və şərəfini) qoruyub saxlayırlar. (Ey kişilər!) Özbaşınalıq etmələrindən qorxduğunuz qadınlara nəsihət edin, (yola gəlməzsə) onlardan yatağınızı ayırın və döyün! Sizə itaət etdikdə isə daha onlara (əziyyət vermək üçün) başqa yol axtarmayın. Əlbəttə, Allah ucadır, böyükdür!

Rauf Hüseynbəyov kimdir

Ötən ilin sonlarında Facebook sosial şəbəkəsində ateist qrupların birində Elmi Eminov adlı bir müsəlman Çarlz Darvinin adından saxta sitatlar gətirərək (mənbə də verirdi) onu irqçilikdə  ittiham edirdi. Bu haqda uzun danışdıqdan sonra söhbətlərimizi video kimi hazırlayıb Youtube-da paylaşmışdırm.



Bugün onun yoldaşlarından biri Rauf Hüseynbəyov həmin məsələni yenidən qaldırdı və məni ittiham etməyə başladı.

Şərhləri və ya şəkli siləcəyini zənn edib bunları fakt olaraq saxlamaq üçün bloqumda saxlamaq qərarına gəldim. Bu da mənim Rauf Hüseynova yazdığım cavabdır.

Rauf Huseynbeyov, sadəcə gülürəm həyasızlığa. Burada problem doğuran heç nə yoxdur. Sən ingilis dilini yaxşı bilən bir insan tap, sənə izah etsin orada yazılanı. Gəl mən sənə yenə dəqiqliyi ilə Elmi Eminovun şərhini verim oxu. Səni həmin qrupa (Molla Nəsrəddin) əlavə etdim. Admin təsdiqləsin oxuyarsan bu linkdə.

http://www.facebook.com/photo.php?fbid=222953244448596&set=o.220786471307909&type=3&theater

Eminov Elmi Kefli İskender Çarlz Darvin: "Bəlkə də əsrlər sürməyən yaxın gələcəkdə, mədəni insan irqləri vəhşi irqləri tamamilə yer üzündən siləcək və onların yerinə keçəcəklər. Digər tərəfdən isə insanabənzər meymunlar belə ələnəcəklər. Beləcə insan ilə ən yaxın qohumları arasındakı boşluq daha da genişləyəcək. BUNUN SAYƏSINDƏ AVROPALI IRQLƏRDƏN DAHA MƏDƏNI IRQLƏR YARANACAQ, ZƏNCILƏRDƏN, AVSTRALIYA YERLILƏRINDƏN VƏ QORILLALARDAN DAHA GERIDƏ OLAN BABUIN MEYMUNLARI QALACAQ." (Charles Darvin, The Descent of Man, 2. nəşr, New York, A L. Burt Co., 1874, s. 178)

Təbii ki bu yazını Elmi Eminov tərcümə etməyib. Mənbəsi ilə Harunun bir saytından götürülüb. İngilis dilini pis bilmirəm, lazımı sertifikatım da var. Gəl mən sənə tərcümə edim, sonra yoxlatdırarsan.

"Əsrlərlə ölçülməyəcək qədər uzaq olmayan gələcəkdə, daha sivil insan irqləri vəhşi insan irqini aradan aparacaq. Professor Schaaffhausen dediyi kimi həmin zaman antopomorfus primatlarının nəsli kəsiləcək. İnsanın ən yaxın müttəfiqləri (qohumları) ilə arasındakı fərq daha da böyük olacaq. Belə ümid edə bilərik ki bu fərq, neqr və Avstraliya irqi ilə oranqutandan da böyük, Avropoid irqi ilə təkamüldə daha aşağıda olan primatlardan olan babun arasındakı qədər ola bilər."

Mənbə: http://darwin-online.org.uk/pdf/1874_Descent_F944.pdfSəhifə 156

İndi isə əziz Harunçular, hər şey bir kənara, deyin görüm Elmi Eminov, yox o günahsız işçidir, Harun Yəhyanın tərcüməçiləri "Professor Schaaffhausen" yazılan yeri necə tərcümə etdilər? İndi kənardan baxanlar oxusunlar və desinlər. İnsan adları tərcümə zamanı nəyə görə itməlidir? Mən hələ tamam başqa məna verən tərcüməni demirəm. Odur ki saxtakarlıqda sizi bir daha günahlandırır və bu çirkin əməllərinizdən daşınmağa çağırıram.

Sizin hamınızı, böyüyünüz Harun da daxil olmaqla Quran ayələrinə əsasən yalançılıq, saxtakarlıq edib, alimə böhtan atmaqla sonra da mənə Elmi Eminova qarşı haqsızlıq etdiyimi deyib böhtan atmaqla iki qat günaha batdığınızı deyirəm.

4 ən-Nisa (Qadınlar) surəsi
112 - Hər kəs bir xəta və ya günah edib onu günahsız bir adamın boynuna atarsa, şübhəsiz ki, öz boynuna böhtan və açıq-aşkar günah götürmüş olar (günah üstündən günah qazanar).

Siz nə Allaha inanırsınız nə də Qurana. İnanclı insan belə alçaqlıq etməzdi. 


Elmi Eminovun həmin şərhini görmək üçün Molla Nəsrəddin adlı qrupa üzv olmanız vacibdir.

Yeri gəlmişkən deyim bu söhbətlət gedən ərəfədə Raufun bir nəfərə Facebookda mesajla mənim haqqımda yazdığı.

Hə, bax bu sizin əlinizdən gələn əxlaqdır. İndi kimin kimə nə etdiyini kənardan baxanlar qiymətləndirəcək. Yenə də sizi elm düşmənçiliyinizdən, saxtakarlıqdan, böhtan və təhqirlərdən yayınmağa çağırıram!

Beləliklə də ikinci Harunçu, elm düşməni  Rauf Hüseynbəyovla tanış olduq.